Fornøyeleg, men uklar heilagdom

Jeanne d’Arc er ein skikkelse godt kjent av mange. Ho var ein helgen som utgjorde ein moralsk forskjell i hundreårskrigen mellom England og Frankrike i mellomalderen. Jeanne d’Arc er skrevet av Lucas Svensson og oversatt av Oda Fiskum. I si sceniske tolking har regissør Eline Arbo tatt tak i mykje humor og skapt karakterer som snakkar og oppfører seg som om dei levde i det 21. århundre. Framsyninga tar opp problem rundt kjønnsroller som framleis er aktuelle i samband med kjønnsdiskriminering.

Når Monica Dybwad entrer scena i rolla som Jeanne er ho kledd i heilkvitt. Hennar posete kjole dekker alt av former. Dei fem andre skodespelarane står i ei klynge med ryggen til og lagar lydar. Når ein av dei rautar, skjønnar eg at dei er gardsdyr. Fuglekvitter akkompagnerer dette koret av lydar, eit artig kor. Men moroa går over då den 13 år gamle Jeanne byrjar å onanere. Ingenting feil med ein nysgjerrig trettenåring, men det gjer det ikkje komfortabelt å vere vitne til at fingrane kjem tilbake dekka av mensenblod. Dette blodet blir ein gjengangar i framsyninga og representerer heilagdomen hennar. Dette er tydeleg for meg når ho bruker blodet til å stoppe far hennar frå å slå ho. Ho skjønnar at det driv far hennar vekk, og blodet gir ho ein makt ho ikkje hadde før.

Scena er kul. Det er beste måten eg kan oppsummere den på. Scenografien til Olav Myrtvedt er enkel, mørk og stilig. Bakerst står ein svart vegg med rissa ut skikkelsar av menneske og ein stor hest. Det står fire elektroniske instrument på scena, to på kvar side. Desse blir flittig brukt av skodespelarane i samspel med innspela musikk. Det er mange val rundt scenografien som lagar flotte augneblink og estetiske bilete, blant anna tykkjer eg at scener der Jeanne reiser ut i kamp er flott koordinerte. Bruken av lys og lyd, samt koreografi og kostyme gjer enkle rørsler om til episke bilete på kven Jeanne d’Arc var.

Produksjonen brukar humor til å fortelje att historia. Alt frå bruken av skodespelarar som dyr til humoristisk leverte replikkar drar latter ut av publikum. Introduksjonen av kronprins Karl (Oscar Jean) er morosam, og eg nyt kvart sekund av den skøyande interaksjonen mellom han og hans menn. Mykje av humoren kjem fram gjennom Arbo sin intensjon om å plassere karakterane i vår tid. La meg vere tydeleg: Handlinga spelar seg ut på 1400-talet, men måten karakterane snakkar og oppfører seg reflekterer korleis vi snakkar i dag. Denne moderniseringa av språket kjem fram på andre måtar òg. Adelen bryt ut i ein gøyal musikalsk opptreden som står i god stil til vår tid sine utekveldar. Men denne moderniseringa har òg tilfeller av billedlege eksempler som blir aktuelle for dagens kamp mot kvinnediskriminering. Ei scene etter at eit slag er vunnet og det er tid for feiring. Dei mannlege skodespelarane dannar ein sirkel seg i mellom og hoppar rundt. Jeanne, som står på utsida, prøver fleire gongar å bli inkludert i denne ringen. Dette blir ein metafor for patriarkatet og at uansett kor eksepsjonell ein kvinneleg person er, er det ikkje plass til ho.

Det er diverre slik at eg tykkjer det er to problematiske haldningar som dukkar opp i framsyninga. Fyst vil eg nemne ei scene der ein skal undersøkje om Jeanne faktisk er jomfru, som ho påstår. Når Arbo då har tatt valet om å dra produksjonen inn i det 21. århundre tykkjer eg at det manglar ein avkrefting av tanken om at jomfrudom kan bli stadfesta. Dette er ein myte som mange framleis trur på, og sidan dette er ein ukomfortabel og reell scene (det er framleis land som opererer inn falske “jomfruhinner”), så hadde det vore bra om produksjonen tok eit standpunkt til dette. I staden får vi ein vond scene som, ja, seier noko om korleis kvinner blei behandla i mellomalderen, for ikkje å snakke om i dag, men som òg autoriserer og applauderer Jeanne som heilag.

Det andre eg tykkjer er problematisk er at det er fleire punkt der Jeanne sine handlingar gjer ho uærleg. Dette har ingenting med Dybwad sin prestasjon å gjere, som for øvrig er fantastisk. Eg forstår ynskjet om å fokusere på fakta frå historien over religiøs overtyding, men her får eg inntrykk av at Jeanne ein dag nærmast snubla over ein idé medan ho onanerte. Idéen kom frå det mektige blodet hennar som dreiv vekk faren, og fascinasjonen for Sankta Katarina. På mange måtar verkar det som om Jeanne lar tanken om heilagdom manifestere seg, og plutseleg blir ho sjølv overbevist av at Gud snakkar til ho gjennom hennar store helt. Det er heilt greit at vi i publikum ikkje skal måtte tru på Gud for å tru på Jeanne, men eg tykkjer ikkje at produksjonen treng å vere så redd for å vise ein meir salig overbevisning frå karakteren sin side. At dei ikkje har gjort det gjer ho nærmast løgnaktig.

Vala produksjonen har tatt om korleis Jeanne går fram for å få bodskapen sin høyrd er i tillegg båe rebelsk og desperat. Dette er ei kvinne som skal ha klart å overbevise ein heil nasjon om sin heilagdom. Denne desperate oppførselen er eit problem sjølv i dag. Kvinner blir ikkje trudd på: Dess meir desperate dei er, dess mindre sanning blir det i orda deira. Korleis i alle dagar skal eg då tru på at ho klarte å overbevise overmakta i Frankrike på denne måten i ei tid då kvinner blei brende på bålet for hekseri?

Skodespelarprestasjonane, scenografien, lys og musikk gjer dette til ein fornøyeleg og underhaldande framsyning. Det er kjempeinteressant å sjå denne forteljinga på scena, og det er gøy å få ein humoristisk vinkling på ein skikkelse som er blitt ein legende. Eg kan ikkje nekte for at nokre av vala som blei tatt gjorde at det avsluttande og symbolske biletet ikkje traff så hardt som det kunne, men vakkert var det.